Fotoğrafın 27 Temmuz 1920 günü Edirne Müftüsü Mustafa Hilmi Efendi’nin işgal sonrası Edirne’ye gelen Yunan Kralı Aleksandros’a bağlılığını sunduğu ana ait olduğu iddiası doğru değil
Edirne’yi işgal eden Yunan ordusu için Selimiye Camii’nde dua edildiği ilgili dönemden gazetelerde aktarılmış. Ancak, paylaşılan fotoğraf 1920 yılında Edirne’nin işgalinden değil, 1913’te Yanya’da Yunan ordusu tarafından ele geçirildiğinde kaydedilmiş.
27 Temmuz 1920 günü Edirne Müftüsü Mustafa Hilmi Efendi’nin işgal sonrası Yunan Kralı Aleksandros’a bağlılığını sunduğu ve Selimiye Camii’nde Yunan ordusu için dua ettiği iddiasını ve bu anı yansıttığı iddiasıyla paylaşılan fotoğrafı inceleyeceğiz…
Edirne Müftüsü Hilmi Efendi’nin Selimiye Camii’nde Yunan ordusuna dua ettiği anı yansıttığı iddiasıyla paylaşılan fotoğraf şu şekilde:
Bahsi geçen görseli yanlış aktarımla sunan sosyal medya paylaşımlarından örnekler şöyle sunulabilir:
Uzaktan Gelen (@Uzaktan_Gelen_): “27 Temmuz 1920 de Edirne müftüsü Hilmi Efendi, şehri işgal eden Yunan askerlerini çiçeklerle karşılayarak Yunan kralına bağlılığını sunuyor. Dincilerin en büyük özelliği milliyetsiz olmalarıdır.”
Osman Kösa (@OsmanKosa): “DENİZ: 27 Temmuz 1920 Edirne Müftüsü Mustafa Hilmi Efendi, işgal sonrası Edirne’ye gelen Yunan Kralı Aleksandros’a bağlılığını sunuyor. Aynı Müftünün, milli mücadele karşıtı Edirne Te’min gazetesinin 13 Ağustos 1920 sayılı nüshasından…”
Deniz (@TC_TOPRAK_): “27 Temmuz 1920 Edirne Müftüsü Mustafa Hilmi Efendi, işgal sonrası Edirne’ye gelen Yunan Kralı Aleksandros’a bağlılığını sunuyor. Aynı Müftünün, milli mücadele karşıtı Edirne Te’min gazetesinin 13 Ağustos 1920 sayılı nüshasından “Müftü Mustafa Hilmi Efendi, Selimiye Camii’nde, hürriyetin ve adaletin saygıdeğer temsilcisi olan Venizelos hazretlerinin sağlığı için güzel bir dua okumuş ve hazır bulunanlar şükran duygularını belirterek duaya katılmışlardır”. haberini okuyoruz. Selam ve rahmet olsun; Rıfat Börekçi’ye, Abdurrahman Kamil Efendi’ye, Abdurrauf Efendi’ye, Hafız İbrahim Efendi’ye, Hoca İsmail Şükrü Efendi’ye ve vatansever kahraman tüm hocalarımıza. Dip not: O tarihler de iki Hilmi efendi var, biri Osman Hilmi efendi Edirne iĺ müftüsü Yunan isgaline karşı çikan vatansever bir kişi bu yüzden sürgüne gönderiliyor, diğeri yerine getirilen Mustafa Hilmi efendi.”
27 Temmuz 1920 Edirne Müftüsü Mustafa Hilmi Efendi, işgal sonrası Edirne’ye gelen Yunan Kralı Aleksandros’a bağlılığını sunuyor.
Aynı Müftünün, milli mücadele karşıtı Edirne Te’min gazetesinin 13 Ağustos 1920 sayılı nüshasından “Müftü Mustafa Hilmi Efendi, Selimiye… pic.twitter.com/v3QEPKtkZX
Söz konusu fotoğraf, Müftü Hilmi Efendi’ye ait değil.
Yunanların Anadolu’yu işgali esnasında kaydedildiği sanılan fotoğraf 1913 yılında I. Balkan Harbi esnasında Yunanistan’ın Epir bölgesinin en büyük şehri Yanya’da kaydedilmiş.
Yanya’da 6 ay süren müdaafanın ardından Bijan (3. Yanya) Muharebesi’ni kaybeden Esad Paşa’nın kumandası altındaki Osmanlı ordusunun teslim olmak zorunda kalmasıyla Yanya 6 Mart 1913’te Yunan ordusu tarafından ele geçirildi.
Bahsi geçen fotoğraf da Yanya Müftüsü Epir’deki Yunan ordusunun komutanı veliaht prens (müstakbel Yunan Kralı) I. Konstantin’i Yanya’da karşıladığı an kaydedilmiş.
Fotoğraf, Yanya Müftüsü’nün (18 Mart 1913 – 11 Haziran 1917 ve 19 Aralık 1920 – 27 Eylül 1922 tarihleri arasındaki Yunanistan Kralı) I. Konstantin’in karşısında Yunan ordusunun zaferi için şükür duası ettiği iddiasıyla paylaşılmış.
“LA CONSÉCRATION DE LA VICTOIRE GRECQUE. –A Janina: le Diadoque (qui allait être, le lendemain, le nouveau roi) assiste, avec les princes à la «Doxologie» célébrée par les Turcs de la ville en l’honneur de l’armée victorieuse. –Phot. prise par M. Jean Leune, pendant le discours du mufti.”
“YUNAN ZAFERİNİN KUTSANMASI. –Yanya’da: Ertesi gün yeni kral olacak olan Diadokhos, şehrin Türklerinin muzaffer ordunun şerefine kutladığı “Doksoloji”ye prenslerle birlikte katıldı. — Fotoğraf. Müftünün konuşması sırasında Bay Jean Leune tarafından çekildi.”
Yanya Müftüsü’nün I. Konstantin’in kutlamasına katıldığı biliniyor. Ancak, Yunan ordusunun zaferi için şükür duası ettiğine dair ilgili dönemden bir kaynağa rastlayamadık.
Kurtuluş Savaşı sırasında Edirne’yi işgal eden Yunan ordusu için dua ettiği aktarılan bir müftünün var olduğu ise biliniyor..
Edirne Yunan Ordusu tarafından 25 Temmuz 1920 günü işgal edilince, Edirne Müftüsü Osman Hilmi Efendi tutuklanıp sürgüne gönderilip yerine vekaleten eski Gevgili Müftüsü Mustafa Hilmi Efendi atandı (Edirne’yi işgal eden Yunan ordusu tarafından tutuklanan beyaz şeritli İstiklâl Madalyası sahibi Osman Hilmi Efendi ile, kendisinin yerine göreve getirilen Mustafa Hilmi Efendi’nin birbiriyle karıştırıldığı görülüyor).
Edirne Müftüsü olarak atanan Mustafa Hilmi Efendi ise 13 Ağustos 1920 günü Selimiye Camii’nde Yunan ordusu için dua edildiği ilgili dönemde Edirne’de çıkan gazetelerde aktarılmış.
Millî Mücadele esnasında Edirne’de Yunan işbirlikçisi Edirne İstatistik Müdürü Mustafa Neyyir’in çıkardığı Te’min gazetesi, 13 Ağustos 1920 tarihli nüshasında Selimiye Camii’nde Müftü Hilmi Efendi tarafından Venizelos’a dua edildiği haberini sütunlarına taşıdı.
Te’min gazetesinin 13 Ağustos 1336 tarihli nüshasında şu satırlara yer verildi (Turgut Özel “Mütareke Dönemi Edirne Basın Organlarından Ahali ve Temin“. Millî Mücadelenin Yerel Tarihi 1918-1923 (Cilt 10): Edirne – Kırklareli – Tekirdağ. TUBA):
“Yunanlılar Edirne’ye girdikten sonra ilk yaptıkları işlerden biri orada kendi hesaplarına çalışan bir gazete çıkarmak olmuştu. Temin adını taşıyan bu varakparenin efkâr-ı İslâmiyeyi aldatmak vazifesi ile mükellef olduğunu söylemeye hacet bile yoktur. Sultan Selim Camii’nde oynanan faciaya ait malumatı bu gazeteden alıyoruz. Gazete 13 Ağustos 1920 tarihli nüshasında bir gün evvel Venizelos için Metropolithane kilisesinde yapılan âyin-i şükranı nakletmektedir. Burada Müftü Mustafa Hilmi ve hempalarının bulunduğunu ve daha sonra Sultan Selim Camii’nde Venizelos’a nasıl dua edildiğini şu satırlarla haber vermektedir: “Öğleden sonra saat beşte vali-i umumi beyefendi hazretleri (Rum vali), General Zimbrakakis ve General Leonardopulos cenapları, erkân-ı askeriye ve mülkiye ve metropolit efendi hazretleri… teşrif etmişler ve Selimiye Camii’nde Müftü Mustafa Hilmi Efendi ile yanındakiler tarafından istikbal edilmişlerdir… Müftü Efendi tarafından beliğ bir dua kıraat edilmiş ve hazır bulunanlar tarafından hürriyet ve adaletin mümessil-i muhteremi olan Başvekil Hazretlerinin yani Venizelos’un sıhhati için, hissiyat-ı şükraniye ihsas edilmiş ve afiyetleri duasına…””
Müftü Hilmi Efendi Atina’da yayımlanan Patris gazetesi muhabirine de şu beyanatı verdi:
“Anasır-ı İslamiye bir gûna müşkilât ihdas etmeyecektir. Mahaza kendilerine karşı cebr ve şiddet izharına artık hacet kalmamıştır. Böyle bir siyasetin gerginliğe sebebiyet vermekten başka bir faidesi mutasavver değildir. Yunanistan Müslümanları idare için iki politika takip edebilir: Biri cebr ve tazyik, diğeri de her iki unsur arasında bir rabıta-ı dostî tesisi politikası… Her iki politikanın birer neticesi olacağı tabiidir. Fakat ikinci usulün neticesi ciddi ve devamlıdır. Bir darb-ı mesel insanları üç kısma tefrik eder: 1- Emn u hatve ile yürüyenler, 2-Mütereddid düşünceye muhtaç bulunanlar, 3- Islahı kabil olmayanlar… Şimdi Yunanistan biz Müslümanlara karşı takip edeceği hatt-ı harekette bunlardan birini esas ittihaz edebilir. İlk iki sınıf üzerinde cebr ve tazyik icrası pek iyi neticeler vermez. Başlıca şu iki şeyi talep ediyorum: Muhacirinin emvalinin iadesi kin ve müstebidane olmasın. Memurin-i resmiyeye vaki olacak şikâyetler seri bir netice versin…”
Prof. Dr. Mesut Uyar da Yunanlar Edirne’yi işgal ettikten sonra Edirne Müftüsü’nün 25 Temmuz 1920 tarihinde Yunan Kralı Alexander’ın ziyareti şerefine Selimiye Camii’nde şükür duası okuttuğunun İngiliz belgelerinde aktarıldığını bulmuştu.
