Fısıltı Gazetesi Çocukluğunda fısıltı gazetesini gerçek bir basılı yayın zannedenlerden misiniz? (İşbu satırların yazarı öyleydi…) Sosyal medyanın hayatımızda yer almadığı dönemlerde (özellikle deprem gibi afetler, ekonomik kriz, askerî darbe, politik çalkantı gibi süreçlerde) yayılan asılsız söylentiler, komplo teorileri veya yanlış içerikler için “fısıltı gazetesi” kaynak olarak gösterilirdi. Bu durum…

İbrahim Tatlıses’in Uğradığı Silahlı Saldırı Sonrasında Kaldırıldığı Hastanedeki Yan Odasında Olduğu İddiasıyla Bir Genç, Basın Yayın Organlarını ve Sosyal Medya Kullanıcılarını Trollemişti Hatırlatmayı ihmal etmiyoruz: Sosyal medyada yapılan her paylaşım gerçeği yansıtmıyor olabilir. Karşımıza çıkan her türlü bilgi gerçek bir kişi tarafından ya da sahte bir hesap tarafından kasten…

Göz Yanılması Nedir? Göz yanıl(sa)ması, görülen yanıltıcı olguların gerçekle uyumsuz şekilde yorumlandığı durumları ifade eder. Göz yanılsamaları, optik, nörolojik veya bilişsel faktörlerden kaynaklanabilir ve insanların nesneleri veya desenleri farklı şekillerde algılamasına neden olabilir. Yanıltıcı yapısı normal bir durum olan göz yanılsamaları, şu başlıklarda tasnif edilebilir: – Optik…

Alıntı Yerine Çalıntıyı Tercih Eden Sosyal Medya Kullanıcıları Sosyal medya platformlarında ilgi çekmek amacıyla bazı profiller başkalarına ait içeriği kendilerine aitmiş gibi paylaşabiliyor. Etkileşim uğruna başkasına ait görsel ve paylaşımlara meyil ve yalana tevessül normal bir hâl aldı. Bu yöndeki (ç)alıntı paylaşımlardan bazı örnekler sunalım… Anne sütüne…

İnternet Haberciliğinin Normu Hâline Gelen Tık Tuzağı & Örnekleri “Tık tuzağı” (clickbait), merak ya da öfke gibi hisler uyandırarak okurların ilgisini çekmek adına üretilmiş muğlak ya da yanlış yönlendirici içerikler için kullanılan bir tanım. Daha fazla tık almak için kurulan bu tuzaklar, ücretsiz içerik ve haber tüketen sosyal medya…

Nasuhi Güngör 2001 Yılında Kaleme Aldığı Yenilikçi Hareket Adlı Kitapta Yer Verdiği “2000 Yılı Mayıs Ayında Recep Tayyip Erdoğan-Fethullah Gülen Arasında Bir Görüşme Gerçekleştiği” İddiasını Aktaran Satırlarının “Somut Bir Bilgi ve Belgeye Dayanmadığını” Söylemişti Basın tarihimizde nadir rastlanan olaylardan birini hatırlatalım istedik. Malumatfurus.org’da köşe yazarlarının açık kaynaklar üzerinden somut…

Sosyal medyada son dönemde, Karadeniz Bölgesi’nin doğu kıyısında, özellikle Rize ve Artvin illerinde yaşayan, kendine özgü bir kültürü ve dili olan Lazları Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarından ayırıp Laz milliyetçiliğini öne çıkaran ayrılıkçı bir dil kullanan sahte hesaplar belirmeye başladı. Bu tür ayrılıkçı sözde lazist sahte hesapların Karadeniz halkının zorla ve…

“Kuşlar Gerçek Değil” (“Birds Aren’t Real”) Hareketi, mizahî bir dille komplo teorilerinin saçmalığını gözler önüne sererek, bilgiye daha şüpheci ve analitik bir bakış açısıyla yaklaşmanın önemini vurgulayan bir hareket Günümüzde sanal mecralar, çeşitli komplo teorileri ve alternatif gerçekliklerle dolu bir mecra haline gelmiş durumda. İnsanoğlu ne kadar absürt,…

Haber sitelerinin kopyala yapıştır içeriklerle dolduğu, sahte profillerin sosyal medyayı işgâl ettiği, intihalin yaygınlaştığı dijital ekosistemde karşılaştığımız bir diğer etik sorun, başkalarına ait fotoğrafları sahiplenen gazeteciler ve sosyal medya kullanıcıları… Tespit edilen vakalardan bazı örnekler sunalım… Çağdaş Batman Gazetesi muhabiri Reşat Yiğit, Bülent Kılıç’a ait fotoğraf ile yapılan başvuru ile…

Malumatfurus.org sosyal medya hesaplarında zaman zaman değindiğimiz, skandal haber başlıklarını ve içeriklerini bir yazıda derleyelim istedik… Yürekleri ısıtmak yerine dağlaması beklenen sokakta yatan vatandaşa eşlik eden kedi görüntüsünü DHA, “Taksim alt geçitte yürekler ısıtan görüntü” ifadesiyle sunmayı tercih etmişti. Evsiz vatandaşla birlikte yatan kedi haberi için “yürekleri…

Tarih boyunca birçok ülke farklı gerekçelerle isim değişikliğine gitti. Metinlerde kullanılacak resmî ülke isimlerini belirlerken T.C. Dışişleri Bakanlığı tarafından yapılan atıflardan, Bakanlığın internet sitesinden ve Tercüme Dairesi Başkanlığı tarafından hazırlanan “Ülke İsimleri ve Tanımlamaları Listesi” başlıklı dokümandan istifade edebilirsiniz. Ülkelerin isimlerini değiştirme nedenleri arasında, siyasi, kültürel, tarihî, ekonomik…

6-7 Eylül 1955 Olayları, dezenformasyonun gayet tehlikeli sonuçlara yol açabileceğine ve basında yer alan haberlere sorgulamadan itibar edilmemesi gerekliliğine dair yakın geçmişimizden belki de en somut örnek olarak karşımıza çıkıyor. Yunanistan’ın Selanik şehrindeki Atatürk’ün evine Yunanlılar tarafından bomba atıldığı asparagasını içeren İstanbul Ekspres’in haberi, diğer gazetelerin manşetleri ve radyo…

Günümüzde kullanılan kişi ya da yer isimlerinin kökenine dair kurgulanan sıra dışı içerikli asılsız köken hikâyelerini derleyelim istedik… “Ana Dolu” – “Anadolu” Tarihi arka planı farklı olmasına rağmen “Anadolu” adının kökeninin savaştan dönen Osmanlı / Selçuklu askerlerine ayran ikram eden bir Ana’ya askerlerin “Ana, Dolu!” demesine dayandığı…

Daha önce asparagasın kökeni ve anlamına değinmiştik. Bugünkü konumuz “palavra” sözcüğü… “Palavra”, gerçekmiş gibi ileri sürülen asılsız, uydurma, gerçeğe aykırı ya da boş söz ya da haber için kullanılan bir kelime (Mehmet Arslan (2004). Argo Kitabı. Sf: 37 & 293). Türk Dil Kurumu, palavranın anlamı için şu açıklamayı sunuyor:…

“Hastaların çoğu aşılı” gibi söylemler “temel oran yanılgısı” içeriyor “Temel oran yanılgısı” (“temel oran safsatası”) (“base rate fallacy”), günlük hayatta dile getirilen söylemlerde ve ileri sürülen argümanlarda sıklıkla düşülen bir mantık hatasıdır. Motomot çevirisi “taban değeri yanılgısı” olan bu durum, insanların genellikle bir olayın gerçekleşme olasılığını, sadece olayın…

“UYDURMA!” Gerçek ötesi çağ olarak nitelenen, bilgi düzensizliğinin etkisinin hayatın her alanında kendini yoğun şekilde hissettirdiği bu dönemde sık karşımıza çıkan bir kelime: UYDURMA. “Uydurma” sözcüğü Türk Dil Kurumu tarafından “gerçek dışı, uydurulmuş olan, yalan, sahte, asılsız, düzme, yeni bir biçim verilmiş, uydurmak işi, şişirme haber” şeklinde tanımlanmış. Dil…

Astrologlar, Medyumlar, Falcılar, Teknik Analizciler için “Teksaslı Keskin Nişancı Yanılgısı” 101 Bir argümanı güçlendirecek verilere odaklanıp ters düşenlerin göz ardı edilmesiyle düşülen “Teksaslı keskin nişancı yanılgısı” (“Texas sharpshooter fallacy”) günlük yaşamda sıklıkla karşılaşılan bir argüman hatası türü. “Teksaslı keskin nişancı safsatası” ya da “Teksaslı keskin nişancı hatası” şeklinde de…

Başarılı olanlara (bir bakıma ‘hayatta kalanlara’) gereğinden fazla odaklanıp, başarısız olanları ve neden başarısız olduklarını göz ardı etme şeklindeki mantık hatası “hayatta kalma yanılgısı” (“survivorship bias”) olarak tanımlanıyor. “Hayatta kalma ön yargısı”, “sağ kalma ön yargısı”, “varkalım yanlılığı” ya da “hayatkalım yanlılığı” şeklinde de Türkçemize çevrilebilen bu bilişsel önyargı türü…

Enflasyon ve Büyüme İle İlgili Kavramlar Enflasyon ve iktisadî büyüklük değişimi ile ilişkili kavramlar sıklıkla birbiriyle karıştırılıyor. İşbu yazımızda enflasyon, dezenflasyon, hiperenflasyon, shrinkflasyon, skimpflasyon, deflasyon, resesyon, depresyon, stagnasyon,  stagflasyon, slumpflasyon, greedflasyon, devalüasyon, revalüasyon gibi kavramların kısa tanımlarını sunalım istedik… Enflasyon Enflasyon, fiyatlar genel seviyesindeki sürekli gözlemlenen artıştır. Enflasyon…

Bugünün konusu, Nostradamus’a atfedilen kehanet iddiaları. Geleceği merak etmekten vazgeçmeyen ve gaipten haber alma ümidiyle debelenen bazı vatandaşların sıklıkla kulak kesildiği “Nostradamus’tan şaşırtan kehanet” başlıklı içeriklere hepimiz aşinayız. Nostradamus, yani Michel de Nostredame’un (1503-1566) ölümünün üzerinden 4,5 asırdan fazla zaman geçmesine rağmen hâlâ günümüzdeki gelişmelere dair kehanetlerde bulunduğu iddiası yaygın…