Sosyal güvenlik sisteminin giderek büyüyen finansman açığının getirdiği yükün etkisiyle AK Parti Hükûmeti’nin emeklilik yaşının (EYT’liler hariç) kadınlarda 60, erkeklerde 65’e yükseltileceği iddiası haber sitelerinin ardından sosyal medya platformlarında dolaşıma girdi.
“EKONOMİ’nin AK Parti kaynaklarından edindiği bilgilere göre, emeklilik sistemi tamamen değiştirilecek. Emeklilik yaşı kadınlarda 60, erkeklerde 65 olarak sabitlenecek ve herkes ödediği prim gün sayısına göre maaş alacak. Emekli maaşı düşük olanlara yol, gıda, kira gibi destekler sağlanacak.”
“Hükümet, emekli sisteminde sil baştan değişikliğe hazırlanıyor. Emekli yaşı, sigorta süreleri yeniden belirlenecek. Herkes ödediği prim gün sayısına göre maaş alacak. Teknik olarak kök maaş, en düşük emekli maaşına eşitlenemediği için, 6 ayda bir bu alanda yasa çıkarmak yerine başka bir formül uygulanacak. Düşük emekli maaşı alanlar ve geçimini sadece emekli maaşı ile sağlayanlara sosyal destekler sağlanacak. Yol-gıda, ulaşım, yakıt ve kira yardımı verilecek. Yapılan çalışmaya göre hâlen 58 ve 60 olan emeklilik yaşı kadınlarda 60, erkeklerde 65’e yükseltilecek. Ancak bu durum, EYT ile getirilen hakları etkilemeyecek.”
“Emeklilik sisteminde adil ve kalıcı formüller üzerinde çalışmalar yapılacak, değişik ülke formülleri de örnek olarak alınacak. Buna göre; Emekli yaşı ve prim gün sayısı yeniden belirlenecek. Emekli yaşı erkeklerde 65 kadınlarda 60 olarak sabitlenecek. Herkes ödediği pirim miktarına göre maaş alacak. Emeklilik için gerekli olan sigortalılık süreleri çok net bir şekilde belirlenecek. En düşük emekli maaşı alan ve geçinmekte zorlananlara sosyal yardım desteği sağlanacak. Bu destekler her düşük emekli maaşı alanlar için uygulanmayacak. Geçim kaynaklarına bakılacak.”
Ekonomim.com’un bahsi geçen haberi, diğer haber siteleri ve sosyal medya kullanıcıları tarafından “hükümet sistemi tamamen değiştirmeye hazırlanıyor; emeklilik yaşı yeniden yükseliyor”, “emeklilikte yeniden 65 yaşa dönülüyor” ya da “emeklilikyaşı kadınlarda 60, erkeklerde 65 olarak sabitlenecek” gibi ifadelerle paylaşıldı.
Konuyla ilgili aktarımlarda, ülkemizde emeklilik yaşının hâlihazırda kadınlarda ve erkeklerde 65 olarak sabitlenmiş olduğu göz ardı edildi. Ülkemizde emeklilik yaşı için 2036-2048 yılları arasında öngörülen 60’tan 65’e kademeli artış programının erkene alınıp alınmayacağına dair bir plan yapılıp yapılmadığına ise değinilmedi (İddianın doğruluk payının bulunup bulunmadığına dair henüz hükûmet kanadından bir açıklama gelmedi).
Ülkemizde emeklilik yaşı 1999 ve 2008 yıllarında yapılan kanun değişiklikleri ile yeniden düzenlendi.
Türkiye’de 8 Eylül 1999 tarihinden önce; kadınlar 20 yıl, erkekler 25 yıl sigortalılık ile 5 bin gün prim ödeme şartını yerine getirerek emekli olabiliyordu.
08 Eylül 1999 tarihli 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu ile yapılan değişiklikle emeklilik yaşı kademeli olarak kadınlarda 58, erkeklerde 60’a yükseltildi.
31 Mayıs 2006 tarihinde kabul edilen 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu‘nun yürürlüğe girdiği 2008 yılında yapılan değişiklikle emeklilik yaşında hayatta kalma beklentisindeki artışa paralel olarak kademeli bir artış yapıldı.
Bu değişiklikle emeklilik yaşı 2036’dan itibaren yeniden kademeli olarak artırılarak kadın ve erkeklerde 2048 yılında 65’te eşitlendi.
Değişikliğin yürürlük tarihinden (30 Nisan 2008) sonra sigortalı olacak erkekler için emeklilik yaşı 2036 yılına kadar 60, 2036 yılından itibaren ise kademeli olarak artacak ve 2044 yılında 65’e ulaşacak.
2035 yılına kadar değişmeyen emeklilik yaşı 2036 yılından itibaren en son 65 yaşta sabitlendi. 2048 yılında emekli olacak kadın ve erkek 65 yaşında emekli olabilecek.
30 Nisan 2008 tarihinden sonra çalışmaya başlayanlarda 2036 yılına kadar yaş koşulu değişmemekle birlikte 7000 olan prim gün sayısı her yıl 100’er gün artırılacak olup, bu süre, 2028 yılında 9000’e ulaşacaktır (Yani, ilk defa 2028 yılında işe girecek olan bir sigortalının emekliliğinde 9000 gün prim ödeme şartı aranacaktır).
1 Mayıs 2008 ve sonrasında ilk defa sigortalı olanlar, 31 Aralık 2035 tarihine kadar en az 7200 gün prim ödemiş olmak koşuluyla kadın ise 58, erkek ise 60 yaşını doldurduğunda emekli olabilecek.
Prim gününü bu tarihten sonra tamamlayanlar için emeklilik yaşı her 2 yılda 1 yıl artacak.
01 Ocak 2036 ile 01 Ocak 2048 tarihleri arasında çalışanlar gerekli prim ödeme gün sayılarını doldurdukları tarihteki geçerli emeklilik yaşına tabi olacak.
2023 yılında yapılan EYT düzenlemesiyle ise ilk defa sigortalı çalışmaya 8 Eylül 1999 tarihinden önce başlayanlar için emeklilikte yaş koşulu kaldırılmıştır.
Tablo: Ahmet Kıvanç
Meclis’te kabul edilip yürürlüğe gireli 16 yıldan fazla olan 5510 sayılı Kanun‘un “Yaşlılık sigortasından sağlanan haklar ve yararlanma şartları” başlıklı 28. maddesi şu şekilde:
MADDE 28- Yaşlılık sigortasından sigortalıya sağlanan haklar şunlardır:
a) Yaşlılık aylığı bağlanması.
b) Toptan ödeme yapılması.
İlk defa bu Kanuna göre sigortalı sayılanlara;
a) Kadın ise 58, erkek ise 60 yaşını doldurmuş olmaları ve en az 9000 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olması şartıyla yaşlılık aylığı bağlanır.
b) (a) bendinde belirtilen yaş şartı;
1) 1/1/2036 ilâ 31/12/2037 tarihleri arasında kadın için 59, erkek için 61,
2) 1/1/2038 ilâ 31/12/2039 tarihleri arasında kadın için 60, erkek için 62,
3) 1/1/2040 ilâ 31/12/2041 tarihleri arasında kadın için 61, erkek için 63,
4) 1/1/2042 ilâ 31/12/2043 tarihleri arasında kadın için 62, erkek için 64,
5) 1/1/2044 ilâ 31/12/2045 tarihleri arasında kadın için 63, erkek için 65,
6) 1/1/2046 ilâ 31/12/2047 tarihleri arasında kadın için 64, erkek için 65,
7) 1/1/2048 tarihinden itibaren ise kadın ve erkek için 65,
olarak uygulanır.
Sigortalılar, ikinci fıkranın (a) ve (b) bentlerinde yer alan yaş hadlerine üç yıl eklenmek ve adlarına en az 5400 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olmak şartıyla da yaşlılık aylığından yararlanabilirler.
Sigortalı olarak ilk defa çalışmaya başladığı tarihten önce 25 inci maddenin ikinci fıkrasına göre malûl sayılmayı gerektirecek derecede hastalık veya özürü bulunan ve bu nedenle malûllük aylığından yararlanamayan sigortalılara, en az onbeş yıldan beri sigortalı bulunmak ve en az 3960 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olmak şartıyla yaşlılık aylığı bağlanır.
Kurumca yetkilendirilen sağlık hizmet sunucularının sağlık kurullarınca usûlüne uygun düzenlenecek raporlar ve dayanağı tıbbî belgelerin incelenmesi sonucu, Kurum Sağlık Kurulunca çalışma gücündeki kayıp oranının;
a) % 50 ilâ % 59 arasında olduğu anlaşılan sigortalılar, en az 16 yıldan beri sigortalı olmaları ve 4320 gün,
b) % 40 ilâ % 49 arasında olduğu anlaşılan sigortalılar, en az 18 yıldan beri sigortalı olmaları ve 4680 gün,
malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olmak şartıyla ikinci fıkranın (a) bendindeki yaş şartları aranmaksızın yaşlılık aylığına hak kazanırlar. Bunlar 94 üncü madde hükümlerine göre kontrol muayenesine tâbi tutulabilirler.
Bakanlıkça tespit edilen maden işyerlerinin yeraltı işlerinde sürekli veya münavebeli olarak en az 20 yıldan beri çalışan sigortalılar için ikinci fıkrada belirtilen yaş şartı 55 olarak uygulanır.
50 yaşını dolduran ve erken yaşlanmış olduğu tespit edilen sigortalılar, yaş dışındaki diğer şartları taşımaları halinde yaşlılık aylığından yararlanırlar.
Yukarıdaki fıkralarda belirtilen yaşlılık aylıklarından yararlanabilmek için, 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendinde belirtilen sigortalının çalıştığı işten ayrıldıktan, (b) bendinde belirtilen sigortalının sigortalılığa esas faaliyete son verip vermeyeceğini beyan ettikten, (c) bendinde belirtilen sigortalıların ise Kurumun aylık bağlanma hakkı olduğuna dair yazısı üzerine yetkili makamdan emekliye sevk onayı aldıktan ve ilişiği kesildikten sonra yazılı istekte bulunması şarttır.
4 üncü maddenin birinci fıkrasının (b) bendinde belirtilen sigortalılara yaşlılık aylığı bağlanabilmesi için ayrıca, yazılı talepte bulunduğu tarih itibarıyla genel sağlık sigortası primi dahil kendi sigortalılığı nedeniyle prim ve her türlü borcunun olmaması zorunludur.
Bu maddenin uygulamasına ilişkin usûl ve esaslar, Kurum tarafından çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.
