Görüntüdeki Mektupta Atatürk’ün Trablusgarp’ta Gözünden Yaralandıktan Sonra İtalyanlar İçin “Merak Etme, Tek Gözle De Onların Yine Analarını S.keriz” Dediğinin Aktarıldığı İddiası Doğru
Bahsi geçen mektup Atatürk’e ait değil, Atatürk’ün yakın arkadaşı Ahmed Fuat Bulca tarafından Nuri Conker’e yazılmış. Bulca, Trablusgarp’ta gözünden yaralanan Atatürk’ün tek gözle de İtalyanların hakkından geleceğini söylediğini aktarmış.
Sosyal medya platformlarında paylaşılan bir Osmanlıca mektup görseli, Atatürk’ün küfür ettiğini ortaya koyup koymadığının yanı sıra yapay zekâ dil modellerinin Osmanlıca metinlerin günümüz Türkçesine çeviride başarılı olup olmadığı konusunda şüphe uyandırdı.
Trablusgarp’ta halkı örgütleyip İtalyanlara güçlü bir direniş gerçekleştiren Atatürk’ün, savaş sırasında bir uçağın attığı bomba sonrası bir taş parçasının gözüne isabet etmesiyle yaralanan Atatürk’ün küfrettiği belirtilerek paylaşılan mektup şu şekilde:
Mektubu gündeme getiren tarihçi yazar Muharrem Morkoç’un ses getiren ilgili paylaşımı şu şekildeydi:
“Merak etme, tek gözle de onların yine analarını s*keriz. M. Kemal, Trablusgarp Harbi. (16.8.1912)”
Merak etme, tek gözle de onların yine analarını s*keriz.
İnternet forumlarında ve sözlüklerinde “Atatürk’ün Trablusgarp Savaşı’nda yazdığı mektup” gibi başlıklarda paylaşılan mektup Mustafa Kemal Atatürk’e ait değil.
Atatürk’ün kendi kaleminden sanılan mektup, Atatürk’ün çocukluk arkadaşları arasında bir yazışma.
Mektubu yazan kişi Ahmed Fuat Bulca. Mektubun muhatabı ise Nuri Conker.
Atatürk’ün yakın arkadaşları arasındaki yazışmada Trablusgarp’ta gözünden yaralanan Atatürk’ün “Merak etme, tek gözle de onların yine analarını s*keriz.” dediği aktarılmış.
Atatürk’ün sözünü alıntılayan Ahmet Fuat’ın Nuri Conker’e yazdığı 16 Ağustos 1912 tarihli mektubun ilgili kısmı şu şekilde:
“Paşamız (M. Kemal) bugünlerde pek ciddîdir. Yek-çeşm (tek göz) ile dünyayı güzel görmeye ve diğer gözünün görmediğini unutmaya başladı. Mübâhese (sohbet) arasında mâlûmlardan (İtalyanlardan) bahis açılınca ‘Merak etme, tek gözle de onların yine analarını s*keriz’ diyor.”
Mektubun arka sayfasında Mustafa Kemal Atatürk’ün “Görüyorsun ya Nuri, seninki baya, baya incelikler, latife-nüvislikler [şakalar] yapıyor. Seni dört, beni tek gözlü olmakla layık-ı istihza [alaya layık] buluyor, budala idrak etmiyor ki kendisi büsbütün kördür. Eşek! [Fuad Bulca’yı kastediyor] M. Kemal” notunu düştüğü aktarılmaktadır (İşbu notla, Atatürk’ün ilgili mektubu görüp, Fuat Bulca’nın istihza ettiği yorumunu yansıttığı anlaşılıyor).
Atatürk’ün sol gözündeki şehlalığın 1912 yılında Trablusgarp’ta İtalyanlara karşı savaşırken kireçtaşı parçasıyla yaralanmasına dayandığına daha önce değinmiştik. Mektubun tarihi Atatürk’ün Trablusgarp’ta gözünden yaralanmasıyla uyuşuyor.
Selanik’ten çocukluk arkadaşlarının aralarındaki samimiyete binaen birbirlerinin fizikî görünüşleriyle dalga geçtiği vaki.
Trablusgarp’ta gözünden yaralanan Atatürk’e arkadaşlarının “yek çeşm” (“tek göz”) diye takılmasının etkisiyle Fuat Bulca’nın Nuri Conker’e hitaben mektubunda Atatürk’ü “tek göz” olarak niteleyip, Atatürk’ün tek gözüyle ilgili sövmesine yer vermiş.
Selanik Askeri Rüştiyesi’nde dosyasına “çok zeki, fakat asabi ve fazla samimi olunması imkansız bir genç” notu düşülen, cephelerde canını riske atan, savaşların yoğun stresini yaşayan Atatürk’ün günlük yaşamında küfür etmesinin beklenebileceğini belirtenlerin yanı sıra belgedeki dilin Atatürk’ün üslubuyla bağdaştırılmasının güç olduğunu, Atatürk’ün yazışmalarında böyle bir argo dil kullanmadığını düşünenlere de rastlandı.
Metinde böyle bir ifadenin geçtiğinden şüphelenen vatandaşların belgeyi yapay zekâ modellerine yükleyerek yazının günümüz Türkçesine çevirisinin hatalı olduğunu ileri sürdüğü görüldü.
Bazı vatandaşların kanısının aksine, yapay zekâ araçları her daim doğru bilgi sunup, doğru çeviri yapamıyor. Rika el yazısı ve matbu Osmanlıcayı yapay zekâ araçlarının hâlihazırda tam olarak doğru çeviremediği biliniyor. Bu durumun bir örneğine, Atatürk’ün küfrettiği belirtilerek paylaşılan mektupta rastladık.
Mektup görselindeki ilgili kısmı Türkçemize çevirmesi istendiğinde yapay zekâ dil modellerinin farklı sonuçlar verdiği, bunların da gerçek çeviri ile uyuşmadığı görülüyor.
Örneğin, Open Al’in GPT-3 tabanlı sohbet robotu ChatGPT, aynı kısım için farklı sorgulara “İnsaniyetin hakiki kemâli ve saadeti yalnız fen ilimlerinde terakki ile hâsıl olamaz.”, “ve murâcaatıyla görülerek evrâk-ı saire tanzîm kılınmıştır.” ve “müracaatı lâzıme kılınarak tevziine mübaşeret kılınsın” gibi farklı farklı “yanlış” çeviriler sundu.
Sanılanın aksine çeviri doğru.
Yapay zekâ destekli modeller, Osmanlıca metinleri her daim doğru çeviremeyebiliyor.
Örneğin ChatGPT’nin aynı görsel için farklı farklı YANLIŞ çeviriler sunduğu görülüyor. pic.twitter.com/W5W4QdzCrs
1 Yorum
Bir de şu Ahmet ANAPALI’nın da bahsettiği meşhûr Türk’ün-atası’nı kurtaran saatin âkıbetine değinmenizi, mümkünâttansa istiyoruz…