Refik Halid Karay’ın Soyadı Hakkında Uydurulmuş İddia

Refik Halid Karay’ın Soyadını Mustafa Kemal Atatürk’ün “Hayatın Boyunca Bana Hep Ters Gittin, Sana Soyadını Da Tersten Veriyorum” Sözleriyle Verdiği İddiası Gerçek Dışı

Refik Halid Karay’ın (15 Mart 1888 – 18 Temmuz 1965), keskin zekâsı, temiz Türkçesi, ince ve mizahi anlatımıyla Türk edebiyatının en güçlü isimlerinden biri.

Refik Halid Karay’ın ikinci isminin “Halit” şeklinde yazılmaması gerektiğini aktardığımız “İsmi ya da Soy İsmi Yanlış Aktarılan Yazarlar” başlıklı yazımızda Refik Halid Karay’ın soyadına dair uydurma bir hikâyeye kısaca değinilmişti.

Refik Halid, soy ismiyle ilgili absürt içerikli uydurulmuş iddiaların konusu olmuş durumda (Vefat yıl dönümü vesilesiyle ayrı bir yazıda bu asılsız iddiaya değinelim istedik).

Soyadıyla ilgili sosyal medyada yoğun etkileşim alan bir iddia şöyle aktarılıyor:

“Mustafa Kemal, Refik Halit Karay ile anlaşamazdı. Refik Bey de Mustafa Kemal’i sevmezdi. Hep kendisine muhalifti. Soy adı kanununa müteakip Gazi Paşa, Refik Bey’e “Karay” soy adını vermiş ve kendisine; ‘hayatın boyunca bana hep ters gittin, sana soyadını da tersten veriyorum’ demiştir.”

Fakat durum pek de sosyal medyada aktarılanlar gibi değil.

Refik Halid’e Karay soyadı, Atatürk tarafından verilmiş değil. Bu yönde bir aktarım içeren muteber bir kaynak bulunmuyor.

Kaynaklarda Refik Halid Karay hakkında sunulan bilgilere göz atıldığında Karay’ın soyadını mensubu olduğu aileden aldığı görülüyor. Bolu Mudurnu’dan İstanbul’a göçen Кarakayış ailesi, Karakayışoğulları olarak bilinmektedir. Refik Halid de bir süre kullandığı Karakayış soyadını Karay’a çevirmiştir (Aziz Nesin (1973). Cumhuriyet Döneminde Türk Mizahı: “Düzyazı.” Akbaba Yayınları. Sf: 19).

Refik Halid, ailesinin Karakayış olarak anıldığını Akşam gazetesindeki 5 Ocak 1947 tarihindeki yazısında “Aile şeceremizi ‘Karakayış’ namile anıldığımızı, bu Karakayışların bir dalına da Tupuzlu denildiğini, aslımızın Emirdağından Mudurnuya göçüp III. Selimden önce İstanbula geldiğini hep Hüsnü efendiden dinlemiştim.” cümleleriyle aktarmıştı.

Refik Halid Karay, Dâmat Ferid Paşa Hükûmeti tarafından Posta ve Telgraf Genel Müdürü olduğu dönemde, Kurtuluş Savaşı’na muhalefeti ve istiklâl mücadelesini baltalayıp haberleşmeleri engellemesi sebebiyle Yüzellilikler listesine alınmıştı. İstanbul’un işgalinin sona ermesinin ardından 9 Kasım 1922 tarihinde Beyrut’a gitmişti.

29 Haziran 1938 tarihli 3527 sayılı Af Kanunu ile 28 Mayıs 1927 tarihli ve 1064 sayılı Kanun ilga edilmiş olup, Yüzelliliklerin ülkeye girişlerine izin verilmişti. Böylelikle Refik Halid Karay da yurduna dönme imkânına erişmişti.

2 Haziran 1938 tarihli Tan gazetesinin ilk sayfasında yer alan Refik Halitten Telgraf başlıklı küpürde, Refik Halid’in ülkeye dönüş sevincini aktardığı telgrafı Refik Halit Karakayış imzalıdır (Refik Halid’in bu dönemde Karakayış soyadını kullandığı biliniyor (Kâmil Erdeha (1998). Yüzellilikler, Yahut, Milli Mücadelenin Muhasebesi. Tekin Yayınevi. Sf. 150)).

Vahdet’te muharrirliği döneminde Refik Halid’in Karakayış soyadını kullandığı görülüyor (Mehmet Tekin (1985). Hatay Basın Tarihi. Kültür Basımevi. Sf. 29).

5 Şubat 1939 tarihli Akşam Gazetesinde de Refik Halid için Karakayış soyadı kullanılmıştı.

Refik Halid Karay’ın 1922-1938 arasındaki sürgün anılarını kapsayan, yer yer Mütareke öncesine ve Kurtuluş Savaşı yıllarına da değinen biyografik eseri Bir Ömür Boyunca’da da soyadının Atatürk tarafından verildiğine dair bir atıf geçmiyor.

Refik Halid’in Soyadı Kanunu’na muhalif olması nedeniyle Karay soyadını aldığını ileri sürenlere rastlanılsa da, bu iddiayı doğrulayabilecek somut bir bulguya erişilememiştir.

İddianın yanlışlığına daha önce Teyit.org da değinmişti.