AK Parti’nin iktidara geldiği 2002 yılı öncesinde traktör üretimi ve kullanımı elbette mevcuttu. Anadolu’da traktörün kullanımı 19. yüzyılın sonlarında başladı. Osmanlı döneminde başlayan traktör kullanımı, Cumhuriyet’le birlikte hızla arttı. Türk Traktör ve Ziraat Makineleri A.Ş. 1954 yılında, Başak Traktör 1914 yılında, Hattat Traktör 1998 yılında, Tümosan 1975 yılında, Uzel Traktör 1935 yılında kuruldu. Marshall Planı ile 1950’lerde tarımda makineleşme artışı, traktör kullanımını yaygınlaştırdı. Türkiye’de traktör üretimi, Türkiye’nin otomotiv sektöründeki ilk üretici kuruluşu olarak 1954 yılında faaliyetlerine başlayan TürkTraktör tarafından 1955 yılında gerçekleştirildi.
AK Parti Grup Başkanvekili ve Ankara Milletvekili Leyla Şahin Usta’nın Türkiye Büyük Millet Meclisi’ndeki (TBMM) bir oturumda ileri sürdüğü Türkiye’de 2002 yılından önce traktörün ve traktör üretiminin olmadığı iddiası yeniden gündeme geldi.
Deniz Demir (@demirdenizchp):
“2002’den önce traktör yokmuş, traktör üretimi yokmuş. AKP Grup Başkanvekilinin konuşması…”
2002’den önce traktör yokmuş, traktör üretimi yokmuş.
15 Aralık 2023 günü TBMM Genel Kurulu’ndaki Ticaret Bakanlığı ile Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın bütçe görüşmeleri esnasında söz alan AK Parti Grup Başkanvekili Leyla Şahin Usta, Türkiye’de traktör üretimi ile ilgili yanlış aktarım içeren şu sözleri sarf etti:
“Bugün 2 önemli bakanlığımızın bütçelerini görüştük, konuşmalarını dinledik. Grubumuzda konuşma yapan kıymetli vekillerimize teşekkür ediyorum. Her biri konuşma alanında doyurucu, bilgili ve iktidarımız döneminde yapılan veya öncesi fark etmez, yapılan tüm çalışmaları ve yatırımları değerlendirerek doyurucu konuşmalar yaptılar.”
“Türkiye’nin yüksek teknoloji ihracatının 2002’den önce daha yüksek olduğunu iddia eden bir vekilimiz vardı, % 6’larda olduğunu. Allah aşkına yüksek teknoloji dediğimiz şey, bu ülkede ne zaman ve nasıl gelişti bunu çok iyi biliyoruz. Ki, milletvekillerimiz yaptıkları konuşmalarda tek tek ayrıntılı bunları anlattılar. Traktör yoktu bu ülkede. Traktör üretimi yoktu bu ülkede. Şimdi yüksek teknoloji dediğimizde sadece İHA’ları SİHA’ları kastetmiyorum. Bu ülke kendi solunum cihazlarını üreten, ve salgında da kendi solunum cihazlarıyla hem kendisine hem de dünyadaki pek çok ülkeye nefes olmuş bir yüksek teknolojiyi geliştirmiş ülkedir.”
AK Parti Grup Başkanvekili ve Ankara Milletvekili Leyla Şahin Usta’nın 15 Aralık 2023 günü TBMM’de Türkiye’de 2002 yılından önce traktörün ve traktör üretiminin olmadığı iddiası yeniden gündeme geldi. pic.twitter.com/xRDaPxPgkV
İlgili dönemde Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Grup Başkanvekili ve İstanbul Milletvekili olan Gökhan Günaydın TBMM’deki bütçe görüşmeleri sırasında söz alarak Leyla Şahin Usta’nın ülkemizde 2002 yılından önce traktör ve traktör üretiminin olmadığı yönündeki iddiasına şu sözlerle yanıt verdi:
“Gerçekten gayet teknik ve olgun bir düzlemle görüşmeler devam ediyor idi. Ta ki AKP Grup Başkanvekili’nin traktörle başlayan metaforlarını peş peşe sıralayana kadar. AKP’den evvel bu memlekette hiçbir şey yapılmadığı iddiası, Türkiye Cumhuriyeti tarihini son 20 yıla özgüleme iddiası yalnızca boş bir hayalden ibarettir ve her seferinde bunların kanıtlarını söylüyoruz.
Türkiye’de Tayyare ve Motor A.Ş. 1926 yılında kuruldu. 3 Mayıs 1934’te Kayseri Uçak Fabrikası’nda yapılan uçağımız Kayseri’den Ankara’ya ilk uçuşunu gerçekleştirdi. Türkiye’de ilk traktör 8 Mart 1955 tarihinde üretildi. Ve böylece Türkiye hem uçak sanayisinde hem de bunun devamı olan tarım makineleşmesi sanayisinde hızla ilerleme kaydetti.”
Bu milletvekilliği acayip bir şey..
“AKP’den önce bu ülkede traktör yoktu, traktör üretimi yoktu” iddiasına cevap vermek zorunda kalıyoruz..
Buyrunuz.. pic.twitter.com/Rufd5dLlcg
CHP Niğde Milletvekili Ömer Fethi Gürer ise AKP Grup Başkanvekili Usta’nın sözlerine şu cümlelerle tepki gösterdi:
“Adalet ve Kalkınma Partisi milletvekili ve Grup Başkanvekili Leyla Şahin Usta, TBMM’de yaptığı konuşmada; AKP’den önce traktörün dahi olmadığını söyledi. İnkarcılığın da bu kadarı fazla. Çünkü Osmanlı’da dahi dört adet traktör vardı. Cumhuriyet kurulduğunda Mustafa Kemal Atatürk’ün ilk talimatlarından biri tarımda makineleşmenin gerçekleşmesi yönündeydi. Bu nedenle de 221 traktör ithal edildi. Atatürk’ün de üzerinde olduğu traktör resimlerini arşivlere girdiğiniz zaman görme olasılığınız da var. Ayrıca Atatürk askere giden köylü çocuklarına, traktör eğitimi verilerek; ileride köylerde traktör artacağı için, askerlikte bunun da sağlanmasını istedi.
Daha sonraki yıllarda traktör kullanımı giderek arttı. 1924 yılından sonra, 1944 yılında 956 traktör, 1960 yılında da 42 bin 136 traktör vardı ki Türkiye’de traktör üretimi de başlamıştı. 1980’lere kadar da traktör üretimi hızla gelişti. 1980’den sonra traktör fabrikalarından birinde, ben de müdür olarak görev yaptım.
Ama dün onu dinleyince, insan ‘bu kadar da olmaz’ diyor. Çünkü bir grup başkanvekilinin konuyu bilmeden konuşması olası değil. Öyle olunca traktörün olmadığını ifade etmek Türkiye’nin dününü hiç bilmemek.
Çünkü 2000 yılına geldiğimizde de Türkiye’deki traktör sayısı 941 bin 843. Bir tane, iki tane, beş tane, 10 tane değil ki… Neredeyse 1 milyon traktör var, 2000 yılında bu ülkede. Ve Grup Başkanvekili Türkiye’de, ‘traktör bizden önce yoktu’ dedi.”
Leyla Şahin Usta, Türkiye’de traktör üretimi hakkında sarf ettiği sözlere yönelik eleştirilerin ardından sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada şu ifadeleri kullandı:
“Beceriksiz muhalefet her şeye kendine göre kılıf uydurmakta oldukça becerikli. 2002’den önce bu ülkede evet teknoloji namına traktör dâhil beceriksiz CHP zihniyetinin üretebildiği hiçbir şey olmadı, olanlar da elleriyle kapatıldı. Her fırsatta AK Parti döneminden önce de muhteşem işler yapıldığını iddia eden muhalefet önemli bir hususu gözden kaçırıyor. Evet, çığır açacak işleri yapmak için vatan sevdalısı insanlar vardı fakat işlerine takoz bırakan da bir CHP vardı. Nuri Demirağ tarafından yapılan ve çok sayıda uçak siparişi alan uçak fabrikasının İsmet İnönü döneminde kapatılıp soba fabrikasına dönüştürüldüğü konusuna girmeyeceğim, buraya girersek kapatılan ve satılan yüzlerce fabrikayı, o dönem birçok siparişin iptal edilmesine nasıl sebep olunduğunu ve uçak sanayisinin gelişmesinin nasıl baltalandığını konuşmamız gerekecek ve birilerinin canını sıkacağız. Bayrak direğine asılan ipi üretiyoruz diye havalara uçulan bir dönemden, göklerimizde kendi İHA-SİHA’larımızı uçurduğumuz bir döneme. Evet bir kez daha belirtiyorum 2002 öncesinde bu ülke de traktör dahil hiçbir teknoloji Chp zihniyeti ile üretilmemiş, üretim yapanlarda engellenmiştir. Hakikaten nereden nereye…”
Beceriksiz muhalefet her şeye kendine göre kılıf uydurmakta oldukça becerikli.
2002’den önce bu ülkede evet teknoloji namına traktör dâhil beceriksiz CHP zihniyetinin üretebildiği hiçbir şey olmadı, olanlar da elleriyle kapatıldı.
Her fırsatta AK Parti döneminden önce de…
Traktör, tarımsal üretimde devrim yaratan makinelerden biri olarak 19. yüzyılın sonlarına doğru dünya tarım sahnesine girdi. Buharlı makinelerin tarımda kullanılmaya başlanmasıyla ilk motorlu çekiciler ortaya çıktı. Ardından içten yanmalı motorların geliştirilmesiyle bugünkü anlamda traktörlerin temelleri atıldı. Özellikle Birinci Dünya Savaşı sırasında artan gıda talebi ve iş gücü eksikliği, traktörlerin tarımda yaygınlaşmasını hızlandırdı. Özellikle ABD ve Avrupa’da 1900’lü yılların başında yaygınlaşmaya başlayan traktörler, tarımsal üretimin verimliliğini radikal biçimde artırdı.
Osmanlı İmparatorluğu’nun son dönemlerinde başlayan tarımsal modernleşme girişimleri, traktör gibi mekanik araçlara olan ilgiyi de beraberinde getirdi. Ancak bu araçların gerçek anlamda sahada kullanılmaya başlanması, Cumhuriyet’in ilanından sonra sistemli bir şekilde gerçekleşti.
Türkiye’de traktörün ilk kullanımı ise Cumhuriyet’in ilanından öncesine dayanmaktadır. Kayıtlara göre, 1907 yılında Adana Belediyesi tarafından İngiltere’den bir traktör satın alındı. Bu ilk traktör, muhtemelen belediyenin park ve bahçe işlerinde kullanılmıştır. Türk Tarım Alet ve Makinaları İmalatçıları Birliği (TARMAKBİR) verilerine göre, 1914 yılında tüm Türkiye’de yalnızca 4 traktör bulunmaktaydı ve bunların üçü Adana’daydı. Bu durum, traktörün o dönemde henüz ülke genelinde yaygınlaşmadığını göstermektedir.
Cumhuriyetin kurulmasıyla birlikte tarımda makineleşmenin önemi vurgulandı ve bu doğrultuda adımlar atıldı. 17 Şubat 1923’te İzmir’de düzenlenen İktisat Kongresi‘nde Mustafa Kemal Atatürk’ün tarımda makineleşmeye dikkat çekmesi bu vizyonun bir göstergesi oldu.
Atatürk’ün traktörle görüntülendiği ünlü fotoğraflar, 14 Temmuz 1929 günü Gazi Orman Çiftliği’nde çekildi.
Cumhuriyet’in ilk yıllarında tarımsal kalkınma planlarının merkezinde yer alan mekanizasyon, traktörün sahaya inişini hızlandırdı.
1926 yılında çıkarılan bir kanunla çiftçilere traktör ve diğer tarım makineleri alımında vergi muafiyeti tanındı. Bu teşvikler sonucunda, 1924 yılında Tarım Bakanlığı tarafından yurt dışından 221 adet traktör ithal edilerek çiftçilere dağıtıldı.
1932 yılında Tarım Bakanlığı’nın öncülüğünde başlatılan pilot çalışmalar kapsamında traktörler, büyük çiftliklerde denenmeye başlandı. Bu süreçte özellikle Yalova, Eskişehir ve Konya gibi tarımsal potansiyeli yüksek bölgelerde traktör kullanımı dikkat çekti. Bu makineler yalnızca üretimi artırmakla kalmadı; aynı zamanda çiftçilerin toprağı daha derin ve etkili işleyebilmesine olanak sağladı, tarımsal üretimde niteliği dönüştürdü.
İkinci Dünya Savaşı sonrasında ise Marshall Planı çerçevesinde Türkiye, Amerika Birleşik Devletleri’nden Massey Harris marka traktörler ve diğer tarım makineleri ithal etmeye başladı. İstatistiklere göre 1949 yılında ülkemizde 11 bin 729 traktör varken bu rakam 1952 yılında 31 bin 143’e yükseldi. Bu dönemde yaygınlaşan traktör kullanımıyla yerli üretim ihtiyacı belirginleşti.
1944 yılında çiftçiyi tarım mekanizasyonu alanında donatmak, makine sağlamak ve bu makinelerin bakımları konusunda hizmet vermek amacıyla Türkiye Zirai Donatım Kurumu (TZDK) kuruldu.
Amerikan Marshall Planı yardımları kapsamında MKE, TZDK, Ziraat Bankası, Tariş, Çukobirlik ve Minneapolis-Moline arasında imzalanan işbirliği protokolüyle Ankara’da TürkTraktör’ün kuruluşu kararlaştırıldı.
Türkiye’nin ilk traktörü, 4 Mart 1955 günü faaliyete geçen TürkTraktör tesislerinde 8 Mart 1955 tarihinde (Minneapolis–Moline firmasının traktörlerinin montajıyla) üretildi.
Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Makinaları Bölümünde görev yapan Prof. Dr. Hamit Demirtaş, Doç. Dr. Süleyman Kadayıfçılar ve Dr. Gazanfer Harzadın, 1963 yılında HSG marka 2 adet traktörü imal etti.
1962 yılında Uzel ve TZDK, traktör montaj üretimine başladı.
Kökeni 1914 yılına dayanan Başak Traktör ise 1968 yılında üretime geçti.
1984 yılında kapanan Burdur Traktör ve Önyükleyici Fabrikası’nda (Bur-Trak), Japon İşbora (IHI- SHIBAURA) markasıyla Türkiye’nin ilk çift çekişli traktörü üretildi.
TürkTraktör 1979 yılında Türkiye ilk traktör ihracatını Pakistan’a gerçekleştirdi.
TÜİK tarafından hazırlanan 1923 yılından günümüze temel istatistiklerin bir arada sunulduğu “İstatistik Göstergeler 1923-2023” adlı yayında Türkiye’deki traktör sayısı 1952 yılından itibaren şöyle sunulmuş:
TÜİK’in trafiğe kaydı yapılan taşıt verilerini derlediği “Motorlu Kara Taşıtları” başlıklı haber bülteninde traktör sayısının gelişimi şöyle aktarılmış:
Yıl
Traktör Sayısı
1979
318 571
1980
352 427
1981
382 054
1982
399 556
1983
430 563
1984
463 340
1985
502 590
1986
565 945
1987
628 787
1988
683 577
1989
728 481
1990
769 456
1991
794 651
1992
828 580
1993
870 559
1994
895 506
1995
937 528
1996
988 142
1997
1 053 381
1998
1 107 457
1999
1 131 626
2000
1 159 070
2001
1 179 068
2002
1 180 127
2003
1 184 256
2004
1 210 283
2005
1 247 767
2006
1 290 679
2007
1 327 334
2008
1 358 577
2009
1 368 032
2010
1 404 872
2011
1 466 208
2012
1 515 421
2013
1 565 817
2014
1 626 938
2015
1 695 152
2016
1 765 764
2017
1 838 222
2018
1 885 952
2019
1 908 999
2020
1 958 727
2021
2 025 006
2022
2 093 933
2023
2 186 150
2024
2 265 267
2025(1)
2 277 626
(1) Veriler Mart ayı sonu itibarıyladır.
* TürkTraktör’deki bütün kamu hisseleri 12 Eylül 1992 tarihinde Koç Topluluğu’na devredilmiştir. 1998 yılında New Holland firmasıyla ortaklığa gidilmiştir. Ekim 2010’da her iki şirket de hisselerini %37,5’er oranda eşitlenmiş ve geri kalan hisseleri halka açmıştır. 2004 yılında hisselerinin %24,93’ü BİST’te halka arz edilen TürkTraktör günümüzde Koç Holding A.Ş. ile dünyanın en büyük tarımsal ekipman üreticilerinden biri olan CNH Industrial’ın eşit ortaklığında yönetilmektedir.
